17 kwietnia 2018 r. w Pradze w klasztorze Zakonu Rycerskiego Krzyżowców z Czerwona Gwiazdą odbyła się konferencja poświęcona historii, strukturom i działaniom komunistycznego wywiadu Czechosłowacji. Dlaczego właśnie tu?
Organizator tego wydarzenia – Centrum Dokumentacji Reżimów Totalitarnych (CDTR) – nie wybrał to miejsce przypadkowo, ponieważ właśnie tu w latach 60. XX wieku miał swoją siedzibę I zarząd, czyli cywilny wywiad zagraniczny StB (Bezpieczeństwa Państwowego). Konferencje rozpoczął czeski prymas, kardynał Dominik Duka oraz wielki mistrz zakonu Josef Šedivý, który przypomniał historię zakonu (powołanego w 1233 r.), szczególnie trudne lata okupacji niemieckiej i terroru komunistycznego, kiedy bracia zakonni byli prześladowani przez oba te reżimy totalitarne. Budynek klasztoru został zakonowi odebrany w kwietniu 1950 r. w ramach Akcji K., kiedy StB przystąpiła do likwidacji wszystkich zakonów kościoła katolickiego w ówczesnej Czechosłowacji.
Kompleks budynków zakonu stał się więc siedzibą wywiadu cywilnego – i o jego strukturach i działaniach w trakcie tej konferencji opowiedziało licznym uczestnikom sześciu prelegentów, wybitnych znawców tego tematu. Dyrektor wykonawczy CDTR Peter Rendek zapoznał uczestników konferencji z dyslokacją poszczególnych wydziałów wywiadu w kompleksie budynków klasztoru, historyk Jan Kalous opowiedział o karierze jednego z naczelników StB, wieloletniego pracownika wywiadu, Bohumír Molnár – Motejlek. Martin Slávik, historyk ze Słowacji, zastanawiał się nad profilem moralnym komunistycznego wywiadowcy dowodząc, że stosowali oni podwójną moralność. Poseł czeskiej Izby poselskiej i były dyrektor Instytutu ds. badań reżimów totalitarnych Pavel Žáček przytoczył w swoim wykładzie m.in. postać defektora Ladislava Bittmana, który próbując się w swoim sumieniu jakoś rozliczyć ze swoją przeszłością komunistycznego szpiega sięgnął po pędzel malarski tworząc obrazy. Pavel Žáček zwrócił uwagę na to, iż sporo obrazów Bittmana to pejzaże praskie, na których często widać właśnie kompleks klasztoru. Te praskie obrazy cechuje to, iż nie ma na nich żadnych ludzi. Może to sposób na to, jak się pogodzić z ciemną przeszłością? Badacz Radek Schovánek w swoim wykładzie zwrócił uwagę na to, iż w ewidencjach StB stosowano praktyki zapisu danych, które były sprzeczne z wytycznymi, ale dzięki tym uchybieniom można zidentyfikować dane, które bez tych „błędów” byłyby trudne do rozszyfrowania. Chodzi mianowicie o tożsamość tzw. agentów-nielegalów, czyli najbardziej zakonspirowanych tajnych współpracowników StB. Ostatnim prelegentem był historyk Petr Blažek, który szczegółowo opisał działania StB i wywiadu w latach 1980-1984 w ramach tzw. Akcji Północ, co było wielkie przedsięwzięciu StB wymierzone w polskie podziemie, w Solidarność. Chodziło o zakrojoną na szeroką skalę akcję wspierającą konserwatywnych polskich komunistów i zwalczającą dążenia nie
podległościowe polskiej opozycji. Gdy Petr Blažek mówił o planie StB poszerzyć zakres swej propagandy ramach tej akcji także na obszar Ameryki Łacińskiej, wspomniał o prowadzonych przez nas badaniach wyrażając nadzieję, iż być może coś w związku z tym odkryjemy.
W przerwie pomiędzy dwoma blokami wykładów mogliśmy odwiedzić szczególne miejsce, podziemna kaplicę, w której w sierpniu 1968 roku trzymano tych oficerów wywiadu, którzy nie zgadzali się z sowiecka okupacją. Zwolennicy Sowietów w szeregach wywiadu zaaresztowali tzw. reformistów celując w nich bronią palną. Sytuacja była dla zaaresztowanych zapewne trudna, może nawet ze względu na miejsce (kaplica) mistyczna, nie wiedzieli czy przeżyją. Ostatecznie uszli z życiem, ale z wywiadu zostali wyrzuceni.
Konferencja, którą zaszczycił swoją obecnością nawet kardynał Duka, była świetnie zorganizowana. Treść wykładów przybliżyła pracę komunistycznego wywiadu, niektórych osób z tej służby. Dodatkowym bonusem było to, iż wsłuchując się w wykłady mogliśmy choć trochę zapoznać się w genius loci tego miejsca, gdzie w latach 60. wywiad StB miał swoją siedzibę.
vp
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zakon_Krzyżowców_z_Czerwoną_Gwiazdą
http://www.muzeumkarlovamostu.cz/cz
Reportaż Praha TV o Akcji K z wypowiedzią kardynała Duki i historyka P. Blažka:
https://prahatv.eu/zpravy/praha/praha/7094/u-krizovniku-si-pripomneli-bartolomejskou-noc-19500
Dodaj komentarz