ABS udostępnia także dokumenty dotyczące okupacji niemieckiej (1938-1945) Czech i Moraw

Zarzut, iż czeski ÚSTR (Instytut ds badań reżimów totalitarnych) a pośrednio także ABS (czyli instytucja archiwalna związana z ÚSTR, Archiwum Służb Bezpieczeństwa) sprzeniewierza się swej nazwie, w której wyraz totalitarny jest w liczbie mnogiej, badając jedynie okres totalitaryzmu komunistycznego jest nieuzasadniony.  Jest prawdą, że epoce komunizmu poświęcana jest większa uwaga, ale wynika to m.in. z tego faktu, że podczas gdy okupacja niemiecka trwała 6 lat, to rządy komunistów w Czechosłowacji trwały o wiele dłużej (1948-1989). Nie bez znaczenia jest również i ta okoliczność, że czasy komunizmów są jeszcze w świeżej pamięci, żyje sporo osób, które na własnej skórze doświadczyły te czasy. Czyli chodzi o świeższą ranę zadaną narodom Czechosłowacji, dlatego też jej opis jest szerszy.

Nie oznacza to jednakże, że w pracy tych instytucji okres okupacji niemieckiej (nazizmu) jest pomijany. Takie twierdzenie jest nie tylko upraszczające, ale wręcz nieprawdziwe.

By się o tym przekonać wystarczy zajrzeć na powszechnie dostępne dane na stronach internetowych tych instytucji. Gdyby ktoś chciał głębiej badać ów pierwszy totalitaryzm na terytorium Czech i  Moraw, czyli okres, kiedy zniknęło z mapy świata państwo Czechosłowackie i zamiast niej pojawił się pokraczny twór państwowy Protektorat Czech i Moraw, będący pod okupacją niemiecką, to ma ułatwione zadanie, gdyż właśnie na stronach ABS i ÚSTR znajdzie sporo materiałów dotyczących tego tematu.

Wielu ludziom może się nie podobać, iż za pomocą wyszukiwarki na stronie https://www.abscr.cz/jmenne-evidence/ można odszukać konkretne nazwiska występujące w różnego rodzaju ewidencjach komunistycznych służb bezpieczeństwa. Dotyczy  to nazwisk nie tylko Czechów i Słowaków, ale praktycznie ludzi z całego świata, ponieważ wywiad StB (Zarząd I.) pracował poza granicami Czechosłowacji. Tu trzeba uściślić to, co już zostało niejednokrotnie przez nas powiedziane, to, iz czyjeś nazwisko występuje w tych ewidencjach nie oznacza jeszcze, że człowiek ten był tajnym współpracownikiem komunistycznej tajnej policji. Odnalezienie jakiego nazwiska w tych ewidencjach oznacza to, iż osoba ta została z jakiegoś powodu odnotowana przez StB, czyli była obiektem zainteresowania. W jakim celu i z jakim skutkiem, to dopiero należy zbadać, a to jest możliwe już tylko studiując konkretne materiały dotyczące danej osoby (lub obiektu), których na internecie nie ma. Te są dostępne dla każdego, ale należy po prostu o nie wystąpić i udać się do budynku archiwum, by po spełnieniu pewnych formalności móc je studiować.

Jeśli chodzi o okres niemieckiej okupacji, ABS nie udostępniło podobnej wyszukiwarki, jaka funkcjonuje dla okresu komunistycznego. To prawda. Ale nie oznacza to, iż za pomocą internetu nie można zapoznać się z różnymi tropami, które nas mogą naprowadzić i ułatwić badania. Online można np. studiować nieprawdopodobnie obszerną Listę funkcjonariuszy Gestapo w Czechach i na Morawach. Lista ta zawiera podobne dane identyfikacyjne, jak  wyszukiwarka ABS dla epoki komunizmu. Oznacza to, iż na liście (dokument ma 369 stron) znajdujemy konkretne nazwiska, z datą urodzenia i wykonywaną w ramach gestapo funkcją wraz z miejscem służby. Lista ta ma 5861 pozycji.

 

Lista ta jest tutaj https://www.ustrcr.cz/data/pdf/projekty/doba-nesvobody/gestapo-seznam.pdf

Gdzie indziej na stronie instytutu (https://www.ustrcr.cz/

uvod/doba-nesvobody-1938-1945/nemecke-bezpecnostni-a-represivni-slozky/ ) znajdujemy opis organów represji z czasów z niemieckiej okupacji Czech i Moraw oraz pomoce dokładnymi danymi na temat kartotek i innych materiałów archiwalnych, które wszystkie można swobodnie badać.

Poza tym istnieje cały szereg opracowań historycznych na temat tego okresu, które są również prezentowane na stronie internetowej Instytutu.

Na stronie instytutu jest również jedna podstrona poświęcona specjalnie temu okresu (1939-1945) https://www.ustrcr.cz/uvod/doba-nesvobody-1938-1945/ z opisem niektórych zdarzeń z tego okresu oraz projektów badawczych zajmujących się właśnie tym etapem historii.

 

Można zatem jednoznacznie stwierdzić, że każdy kto zechce badać niemiecki  totalitaryzm i jego oblicze w Czechach w okresie 1939-1945 ma ku temu dogodne warunki stworzone przez ABS i ÚSTR, może nie tak luksusowe, jak w przypadku badań okresu totalitaryzmu komunistycznego, ale mimo wszystko dosyć dogodne. Nie można wątpić w to, co doświadczyliśmy i my, iż pracownicy tych instytucji służą każdemu badaczowi pomocą i starają się jak najlepiej pomóc w badaniach, obojętnie jakiego okresu czy tematu dotyczą.

Wniosek jest jednoznaczny – czeskie instytucje powołane na mocy ustawy do badania okresów totalitaryzmów pełnią to zadanie nie pomijając jednego z nich. Można się spierać o to, czy aby ten pierwszy totalitaryzm badany jest w sposób wyczerpujący, ale to już zupełnie inny poziom debaty, niż twierdzenie, że się tym w ogóle nie zajmuje.

 

W każdym razie jeśli chodzi o działalność tych instytucji i ich zajmowanie się okresem niemieckiej okupacji, znajdziemy wiele wydarzeń, publikacji, pomocy archiwalnych, wystaw etc., które są poświęcone właśnie temu zagadnieniu. Łatwo się o tym przekonać. Jedynym mankamentem jest chyba to, iż zdecydowana większość tych aktywności jest w języku czeskim.

vp